Niezwykle istotnym czynnikiem wpływającym na efektywność i jakość wykonywanych zadań jest dobrze zaprojektowane i ergonomiczne stanowisko pracy. W przypadku pracy biurowej wykonywanej najczęściej w pozycji statycznej siedzącej przed komputerem, najbliższym otoczeniem pracownika jest jego biurko wraz z towarzyszącymi mu innymi meblami biurowymi, akcesoriami i sprzętem komputerowym.
Uważa się, że pomimo mniejszego zużycia energii podczas pracy statycznej, wysiłek ten jest bardzo uciążliwy dla organizmu. Wynika to z faktu, że podczas takiego wysiłku w mięśniach zaczynają przeważać procesy beztlenowe skutkujące zmęczeniem i osłabieniem. Ciągłe napięcie mięśni powoduje utrudnienia w przepływie krwi wraz z tlenem i niezbędnymi do prawidłowego funkcjonowania organizmu związkami energetycznymi.
Pozycja siedząca jest najbardziej pożądaną z pozycji roboczych ze względu na najmniejsze zużycie energii przez organizm, najlepszą stabilizację tułowia oraz dobrą koordynację ruchową. Jednak pomimo tego, pozycja ta może prowadzić do licznych dolegliwości, takich jak bóle kręgosłupa, bóle głowy, bóle stawów itp.
Poza samą pozycją roboczą na pogorszenie samopoczucia może wpływać także nieodpowiednie oświetlenie miejsca pracy, hałas, nieodpowiednia temperatura, zanieczyszczenie powietrza itp. W celu zmniejszenia do minimum ryzyka występowania niepożądanych dolegliwości, należy pamiętać o kilku podstawowych, ale bardzo istotnych kwestiach:
- Pozycja siedząca charakteryzuje się dużymi siłami działającymi na odcinek lędźwiowy kręgosłupa. Fotel powinien dawać możliwość regulacji w wielu płaszczyznach, pozwalając tym samym na dopasowanie do indywidualnych parametrów użytkownika. Przyjmuje się, że głębokość siedziska powinna być ok. 5 cm mniejsza od długości siedzeniowej, a wysokość ok. 5 cm niższa od wysokości podkolanowej. Siedzisko powinno być odchylone pod kątem 3-6 stopni do tyłu. Odcinek lędźwiowy kręgosłupa powinien być stabilnie podparty na oparciu fotela. Należy wystrzegać się pozycji tzw. półleżącej, gdyż skutkuje ona przyjmowaniem bardzo dużych obciążeń przez kręgosłup lędźwiowy.
- Osoby, u których często występują bóle kręgosłupa na odcinku lędźwiowym, mogą w łatwy sposób poprawić swoją pozycję siedzącą, poprzez stosowanie specjalnych poduszek lędźwiowych lub alternatywnych siedzisk, takich jak siedziska o konstrukcji umożliwiającej siedzenie z podparciem kolan, lub przeznaczonych do tego celu piłek rehabilitacyjnych.
- Przy organizacji przestrzeni pracy na biurku należy pamiętać o tzw. zasięgach stref pracy. Wyróżniamy trzy podstawowe strefy, tj. strefę zasięgu normalnego (ok. 30 cm), zasięgu maksymalnego (ok. 50 cm) oraz zasięgu wymuszonego (ok. 75-100 cm).
- Optymalne wymiary biurka do pracy z komputerem powinny wynosić 100x75x72cm (szer. x gł. x wys.). Biurko powinno dawać możliwość pracy z łokciami zgiętymi pod kątem prostym, a przestrzeń pod blatem powinna być uwolniona, aby gwarantować możliwość swobodnego ułożenia nóg.
- Monitor powinien dawać możliwość regulacji kąta nachylenia płaszczyzny ekranu do poziomu, obrotu wokół własnej osi oraz regulacji wysokości. Odległość monitora od oczu powinna wynosić od 50 do 70 lub nawet 90 cm w zależności od jego wielkości. Kąt obserwacji ekranu powinien wynosić 20-50 stopni w dół od linii poziomej prowadzonej na wysokości oczu.
- Należy zadbać o odpowiednie oświetlenie miejsca pracy. Światło naturalne padające z kierunku prostopadłego do monitora daje największy komfort pracy, pozwalając na uniknięcie efektu olśnienia. W przypadku, gdy monitor narażony jest na padanie promieni słonecznych od okien lub fasad zwróconych w stronę inną niż północna, należy korzystać z osłon przeciwsłonecznych zarówno w oknie, jak i na monitorze w postaci dedykowanych do tego celu nakładek.
- Należy pamiętać o krótkich przerwach w czasie pracy. Za optymalny czas krótkiej regeneracji uznaje się 5 minut przerwy przypadające na każdą godzinę pracy przy komputerze. Aby dobrze wykorzystać ten czas zaleca się wykonywanie podstawowych ćwiczeń gimnastycznych mających na celu rozluźnienie mięśni. Warto pamiętać również o odpoczynku dla oczu. Ciągła praca opierająca się na śledzeniu informacji na monitorze znajdującym się w bliskiej odległości sprawia, że oczy odzwyczajają się od ostrego widzenia na dalszych odległościach. Aby temu zapobiec, należy co jakiś czas odrywać wzrok od komputera i patrzeć na obiekty znajdujące się znacznie dalej niż monitor.
- Obecnie na rynku dostępnych jest wiele sprzętów biurowych, których producenci zadbali o komfort i ergonomię pracy. Osoby spędzające dużo czasu na pracy przed komputerem mają do wyboru takie rozwiązania, jak ergonomiczne klawiatury i myszy, regulowane wielopłaszczyznowo monitory i krzesła, a nawet biurka dające możliwość pracy w pozycji siedzącej i stojącej.
- Ergonomicznie zaprojektowane miejsce pracy pozwala znacznie zwiększyć wydajność pracy, obniżając do minimum występowanie negatywnych skutków w postaci zmęczenia, dekoncentracji, bólu.
- Stworzenie odpowiednich warunków na stanowisku pracy wpłynie pozytywnie na zadowolenie i satysfakcję pracownika, co będzie miało pozytywny wpływ na atmosferę pracy i jej wydajność.
Blaszczok M., Ergonomia bezpiecznej i higienicznej pracy, Gliwice, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, 2018, ISBN 978-83-7880-514-4
Państwowa Inspekcja Pracy, https://web.pip.gov.pl/ergonomia/ergonomiczne_st.html