Wysoka emisja lotnych związków organicznych (LZO, ang. VOC) wiąże się często z przykrym zapachem, może być także szkodliwa dla zdrowia. Lotne związki organiczne uwalniane są do powietrza wewnętrznego z wielu źródeł. Ponad połowa z nich pochodzi z emisji z materiałów budowlanych i wykończeniowych, takich jak wykładziny, farby, kleje, uszczelniacze, pokrycia ścian (tapety), podłogi, meble, itp., powszechnie obecnych zarówno w domach, jak i biurach. To głównie te grupy produktów odpowiedzialne są za wysoką i długotrwałą emisję lotnych związków organicznych (LZO), które stanowią aż 60% wszystkich substancji zanieczyszczających atmosferę, a około 73% spośród nich znajduje się na liście związków rakotwórczych. Lotne związki, jak sama nazwa wskazuje, w bardzo łatwy sposób przechodzą w postać pary lub gazu, co oznacza, iż już w temperaturze pokojowej przedostają się do powietrza, które wdychamy, w najlepszym razie powodując tylko podrażnienia skóry, oczu i nosa, bóle lub zawroty głowy albo nudności. Z tego względu, niezwykle istotny staje się wybór odpowiednich materiałów o niskiej lub zerowej zawartości LZO, takich jak bezrozpuszczalnikowe, wodorozcieńczalne farby, kleje wodne, wykładziny z certyfikatami GUT (niemiecki znak jakości, gwarantujący, iż dany produkt nie zawiera szkodliwych dla zdrowia substancji), a także naturalnych materiałów wykończeniowych (beton, kamień).
Oto lista produktów, na które należy uważać:
- farby na bazie rozpuszczalników,
- uszczelniacze kleje, tynki, masy gipsowe,
- fotokopiarki, tusze do drukarek,
- produkty czyszczące, nabłyszczające,
- odświeżacze powietrza w aerozolu,
- środki przeciw molom,
- pokrycia ochronne, linoleum, dywany,
- rozpuszczalniki organiczne, zmiękczacze,
- i inne produkty na bazie nafty.
Istotne dla naszego zdrowia i dobrego samopoczucia jest także unikanie formaldehydu, który jest bezbarwnym gazem o silnym, charakterystycznym zapachu. Jest substancją, która znajduje się w wielu przedmiotach, z którymi mamy styczność na co dzień. Źródłem emisji tego związku są pyły wiórowe, paździerzowe czy pilśniowe, stosowane w elementach konstrukcyjnych lub wykończeniowych i wyrobach meblarskich, lakiery, farby, kleje, niektóre rodzaje tapet i wykładzin podłogowych, materiały izolacyjne z wełny mineralnej. Formaldehyd jest także składnikiem dymu tytoniowego. Przy dużym stężeniu tego związku występują objawy silnego, drażniącego działania na spojówki oczu i błony śluzowe dróg oddechowych. Nasilenie objawów zatrucia uzależnione jest od stężenia formaldehydu w powietrzu i czasu trwania narażenia i może stanowić istotne zagrożenie dla życia.
Zawartość formaldehydu w powietrzu może zostać obniżona poprzez:
- wybieranie materiałów drewnopochodnych o zmniejszonej emisyjności formaldehydu,
- zwiększenie wentylacji pomieszczeń po przyniesieniu do nich nowych materiałów emitujących formaldehyd,
- zachowanie wilgotności względnej na poziomie 40-55%,
- używanie w miarę możliwości materiałów alternatywnych,
- zabezpieczanie powierzchni nielaminowanych okleinami lub wodnymi preparatami kryjącymi,
- mycie materiałów przed użyciem.
Systemy certyfikacji wielokryterialnej dla zrównoważonych budynków (np. BREEAM, LEED, WELL) przykładają dużą wagę do jakości powietrza wewnętrznego. Przeznaczone są jednak dla budynków, nie dla konkretnych materiałów budowlanych, dlatego też producenci powinni dostarczać potwierdzenia spełnienia wymagań określonych certyfikacji. Jednym ze sposobów jest posiadanie przez danego producenta deklaracji środowiskowej typu III dla danego produktu (ang. Environmental Product Declaration – EPD). Deklaracja EPD to ustandaryzowany sposób pokazania wpływu produktu lub systemu na środowisko. Świadectwa te zawierają informacje na temat sposobu pozyskiwania surowców, zużycia energii i wydajności, zawartości materiałów i substancji chemicznych, emisji do powietrza, gleby i wody oraz wytwarzania odpadów.
Bibliografia:
Zabiegała B., Jakość powietrza wewnętrznego – lotne związki organiczne jako wskaźnik jakości powietrza wewnętrznego, Katedra Chemii Analitycznej, Wydział Chemiczny, Politechnika Gdańska
BREEAM International New Construction
https://goodair.pl/blog/lzo-co-to
https://www.ecosquad.pl/epd.html
Majka J., Wasiela T., Formaldehyd. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego – https://www.wentylacja.org.pl/pages-35.html